De kleren van de keizer

Ken jij het sprookje "De kleren van de keizer" van Hans Christian Andersen nog? De titel staat bekend als uitdrukking voor een dwaze beslissing die iedereen afkeurt maar waartegen niemand durft in te gaan uit angst voor de toorn van de leiders. Dit sprookje inspireerde Koen Marichal en Jesse Segers tot de titel van hun recentste boek "De kleren van de leider" met 19 inzichten in leiderschap. Hun visie
ging me niet in de kouwe kleren zitten, hoewel ik ze afgelopen zomer las aan een zwembad, in de Franse zon.

Iedereen voelt aan dat het tijdperk van de hiërarchische leider die autoritaire beslissingen oplegt ten einde is. Nieuwe leiders zoeken al dan niet wanhopig hun weg in nieuwe leidersrollen. Dat
leiderschap, zo blijkt, is het meest succesvol als het gedeeld is. Zo werd onderzocht wie in sportteams gezien wordt als leider. Na analyse van verschillende teamsporten van nationaal tot amateurniveau, viel op dat een team succesvoller werd naarmate leidersrollen verdeeld werden over meer spelers. Gedeeld leiderschap dus.

Zelfsturing is hét buzz-woord van vandaag. Het wordt gemakkelijk in de mond genomen wanneer
start-ups en incubatoren ter sprake komen maar ik moet toegeven dat ook ik met gefronste wenkbrauwen reserves had bij de succesvolle praktische toepassing ervan. Het vraagt immers een specifieke mindset die vele organisaties vandaag de dag zich nog niet eigen gemaakt hebben.

Bij zelforganisatie heeft elke medewerker invloed op de manier waaróp het werk gedaan wordt.
Zelfsturing gaat een stapje verder en geeft de medewerkers de kans om ook te beïnvloeden wát er gedaan moet worden en waaróm dat dient te gebeuren. Daar is geen plaats voor dominantie of macht. Ik hoor je denken: dat streven naar consensus vertraagt de boel toch?  Hierin ligt dan ook het risico van gedeeld leiderschap maar dit euvel wordt gecounterd door het bieden van duidelijke autonomie en het proces van 'verplicht adviseren': iedere werknemen kan autonoom beslissen maar moet verplicht advies vragen aan de mensen die de gevolgen van de beslissing zullen voelen en
aan de experten terzake, al kunnen deze geen veto stellen. Bovendien zetten dergelijke organisaties in op beoordelingen door peers en teambonussen eerder dan individuele premies.

Aan de top kan er nog altijd één hiërarchische leider zijn maar deze leider staat vooral borg voor de cultuur van het bedrijf, maakt tijd vrij voor persoonlijke gesprekken, luistert actief en beperkt bewust de hoeveelheid regels en voorschriften om autonomie te vrijwaren. Deze vernieuwde rol vraagt overgave, toewijding en zelfs nederigheid eerder dan succes, bezit en resultaat.

Obama zag zijn leiderschap daarom als een estafette: "Ik neem de stok en loop mijn eind. En dan
geef ik de stok door aan de volgende loper.  Als ik terrein gewonnen heb op mijn stuk, dan heb ik mijn job gedaan. Dan zit de volgende persoon in een betere positie om zijn stuk te lopen."

Weet jij wanneer je de stok moet doorgeven?

Ook verschenen in BSAE Community Magazine - september 2017